Uápásmuu kuávlun Káártáh-siijđost já Retkikartta.fist. Vääldi huámášumán, et tun vandârdah puásuituálukuávlust.
Kunnijât luándu
Jielâheh
Jotteem
Leirâdâttâm
Tulâstâllâm
Lyenettes vandârdem
Kuálástem
Muorjim, kuobârdem já šadoi nuurrâm
Eres njuolgâdusah já ravvuuh
Eres kieldum tooimah
Seesooŋkääigih
Torvolâšvuotâ
Kunnijât luándu
Aanaar vandârdemkuávlust láá vyeimist juáhháá vuoigâdvuođah (suomâkielân). Kuávlust láá maŋgâ sämmilij pase saje, tobdosumoseh tain lii Äijihsuálui, sehe maŋgâ kulttuurhistorjálávt tivrâs čuosâttuv. Toimâp já jotteep luándust nuuvt, et mii tooimah iä keeppid toi áárvu tâi tile. Uápásmuu Vandârdemetiketân já Sämmilij päikkikuávlu luánduriggodâhvuáváámân 2022-2027 (julkaisut.metsa.fi).
Pennui kiddâ tolâmist siäđuduvvoo miäcástemlavváin (finlex.fi, suomâkielân) já oorniglavváin (finlex.fi, suomâkielân). Vääldi huámášumán luovâsin kuáttoo poccuid.
Jotteem ja leirâdâttâm
Jotteem já leirâdâttâm juáhháá vuoigâdvuođáin (suomâkielân) eereeb Aanaarjäävri Hävdieennâmsuolluid já Piälppáájäävri meccikirho já ton kirkkokiedi, main láá Toovlášpasâttâslaavâ 2§ (finlex.fi, suomâkielân) miäldásiih fastâ toovlášpasâttâsah.
Leirâdâttâm já ijâstâllâm lii kieldum:
Piälppáájäävri meccikirkko já ton pirâstittee tälvisijdâ láá merhâšittee sämmiliih kulttuurärbičuosâttuvah. Tobbeen láá tuođânálásávt aassâm jo ovdil kirho vuáđudem. Kirkkokiedist láá tälvisijdâääigist mušton tupe- já kuátisoojij pasâttâsah sehe pappâl rakânâsâi keđgijyelgih.
Mij avžuuttep leirâdâttâm teltastâlmân väridum soojijn, main kávnojeh meid huksejum tullâsajeh já koškehiivsigeh. Tun kaavnah čuosâttuvâid Retkikartta.fi:st.
Tulâstâllâm
Tulâstâllâm lii loválâš aitârdum tulâstâllâmsoojijn, moh láá merkkejum káártán já enâdâhân, já kevttimáin tuše toos uáivildum muorâid, moh láá ton sajan puohtum. Ovdâsvástádâs lii ain tuulâ cokkiitteijest. Ton lasseen Meccihaldâttâs lii jieijâs miärádâssáin adelâm almolii love tuulâ cokkitmân Säämi meecijn, já nuuvtpa tun puávtáh tulâstâldijn kevttiđ enâmân koččâm koške oovsijd, riisijd já uccâ kuodduužijd. Jis vuálá kilomeetterpele siste lii aitârdum tulâstâllâmsaje, te tulâstâllâđ kalga tobbeen.
Mätkivuoššâm kevttim lii loválâš tobbeen kost jotteem-uv lii loválâš. Meccipuáluváruttâs ääigi rissevuoššâm ij uážu kevttiđ toi čuođâlmistemvaarâ tiet.
Ávustuulâ cokkiittem meccipuáluváruttâs tâi sinopuáluvaarâ ääigi lii iävtuittáá kieldum. Täärhist vyeimist leijee váruttâsâid (ilmatieteenlaitos.fi, suomâkielân). Kiäldu ij kuoskâ vuoššâmkáttusáid tâi hormijguin já káttusijguin syeijejum tulâstâllâmsoojijd. Aanaar vandârdemkuávlust tagareh láá il. toppum hormijguin riäidudum kuátirakânâsah, tego Aanaarjäävri tulâstâllâmkuáđih sehe ävđin- já peivituveh.
Tuulâ puáldim Hävdieennâmsuollust lii kieldum. Keejâ puoh Hävdieennâmsuollui raijiittâsâid täst.
Lyenettes vandârdem
Aanaar vandârdemkuávlust iä lah lyeniliteh siähálâspasâttâs várás. Tuálvu fárustâd tom, maid puohtih. Purrâmâšpasâttâsâid já eres biopasâttâsâid tun uážuh kyeđđiđ vuoiŋâstemsaje koškehiivsigân.
Puávtáh kevttiđ uccâ meerijd putes pááppár teikkâ kartoŋk tuulâ cokkitmân. Eres pasâttâsâid – nuuvtko aluminfolio siskeldeijee paakâid tâi lastikijd – ij uážu puáldiđ tuulâst, tondiet ko tain sättih šoddâđ mieskâhánnáá pasâttâsah já mirhâliih kaasuh.
Luuvâ lase lyenettes vaandârdmist.
Kuálástem
Uággum já runneuággum lii juáhháá vuoigâdvuotâ.
Vuoggâkuálástem várás kalgeh 18–69-ihásiih mäksiđ kyelivaljetipšommáávsu (eraluvat.fi, suomâkielân). Aanaar vandârdemkuávlun tun tarbâšah meid kuálástemlove (eraluvat.fi, suomâkielân) sierânâsčassijd kullee jaavrij várás. Luuvijd puáhtá uástiđ mecciluuvij viermikäävpist (eraluvat.fi, suomâkielân) sehe Paje-Laapi luándukuávdáást já Meccihaldâttâs Avveel toimâsaajeest.
Kuálásteijee kalga tärhistiđ kuálástemraijiittâsâid čujottâsâst Kalastusrajoitus.fi-palvâlusâst.
Muorjim, kuobârdem já šadoi nuurrâm
Muorjij já kuobbârij čuággim lii loválâš jyehi saajeest.
Eres ko purrâmâškuobbârij sehe muorâi, miestui tâi eres šadoi já toi oosij väldim já vahâgittem lii kieldum.
Eres njuolgâdusah já ravvuuh
Eres ko juáhháá vuoigâdvuođáid kullee toimâm várás kalga váldunjuolgâduslávt leđe Meccihaldâttâs lope. Tággáár puáhtá leđe ovdâmerkkân tutkâmtoimâ, tábáhtumij ornim já elleekuuvij tâi máinusij kuvvim enâduvâst. Lasetiäđuh tárbulijn luuvijn: tutkâm- já jotteemloveh (metsa.fi, suomâkielân) já tábáhtusâi loveh já almottâsah (metsa.fi, suomâkielân).
Aanaar vandârdemkuávlu kiäinui já ráhtusij kevttim irâttâstooimâst váátá ain máávsu já kiärdášuvvee irâttâskiävtu várás kalga leđe sopâmuš Meccihaldâttâssáin (metsa.fi, suomâkielân). Peivikuáhtásijd kevttimmáávsuid puáhtá mäksiđ Eräluvat-viermikäävpist (eraluvat.fi, suomâkielân).
Eres kieldum tooimah Aanaar vandârdemkuávlust
- Hävdieennâmsuollust já Piälppáájäävri meccikirhoost: leirâdâttâm, tulâstâllâm já eennâmvuáđu tuávudem.
- Eennâm- tâi källeevuáđu vahâgittem já eennâmamnâs tâi kuáivuttâhmineralij väldim.
- Luánduvárásij čielgitávtálij ellei pivdem, koddem tâi hettuuttem tâi toi peesij tuššâdem.
- Čielgitävtittes ellei pivdem tâi čuággim.
- Moottorvuájánáin vyeijim toos čujottum maađijijd fáárun luvâhánnáá.
- Luonnim tâi ráhtusij vahâgittem.
- Fastâ toovlášpasâttâsâi kuáivum, luávdim, muttem, vahâgittem, meddâlistem já ereslágán tuávudem.
- Nubelágán toimâm, mii hettee ulmuid.
Seesooŋkääigih
Aanaar vandârdemkuávlu lii viijđes já sesoŋkeh mulsâšudeh aktiviteetij mield. Tälviuággumân pyeremus äigi lii cuáŋuimáánu, juhâkuálástem várás porgemáánu, almolávt kárbáin jotemân syeini-porgemáánu, vääzin jotemân čohčâmáánu já ruške, kuás tiivreh láá jo váánnum. Kuovskâsij já alme eres almonij kejâstâlmân heivee skammâ, ađai skammâ-uđđâivemáánu, čuoigâmân njuhčâ-cuáŋuimáánu já luudijn movtijdum ulmuuh puátih vyesimáánust siämmást kesiludijguin. Valjii jieijâd iveääigi!
Torvolâšvuotâ
Uápásmuu vandârdemčuosâttâhân muuneeld. Pálgá alne pisottâllâm sehe šoŋŋâennustâsâi já váruttâsâi (ilmatieteenlaitos.fi, suomâkielân) čuávvum iššeed määđhi luhostuumist.
- Aanaarjäävrist láá vävlimeerhah, maid lii pyeri nuávdittiđ jäävri karguuvuođâ keežild. Merâkaajaak lii hiäivulâš käärbis stuorrâ jáávrán já talle iä čääsivuálááh káárguhkin häittid.
- Juovviis riddoin sáttá leđe vaigâd kavnâđ luánduhamânijd. Meccihaldâttâs paijeentoollâm kärbistoorjâsoojijd tun kaavnah Retkikartta.fi:st, tain láá meid tulâstâlmân hiäivuliih šoŋŋâsyejeh.
- Aanaarjävri puáhtá mulsâšuddâđ kivkked kuálhist suptâpárušoŋŋân. Heitugis kárbáiguin ij kannat vyelgiđ Aanaar stuorrâ joorŋâi oolâ.
- Juvduu Njuámmilcoskâs hiäŋgušalde oolâ uážžuh siämmáá ääigi moonnâđ tuše 4 ulmuu.
- Kárvudât vandârdemmáátkán kirjáht já šooŋâ miäldásávt. Fáárun kannat ain väldiđ wc-pááppár já keessiv čuoškâmiirhâ.
- Tiätu miällum torvolâšvuođâst já riäiduin: Torvolâš miällum (melontajasoutuliitto.fi, suomâkielân) já Miällumuápis (melonta.wasalab.com, suomâkielân).
- Vääldi máátkán fáárun vuosâišepakkeet. Jis tunjin šadda eeti vandârdem ääigi, ovdâmerkkân jis tun čájádah, parttâšuuh tâi aaicah meccipuálu, te suáiti numerân 112 já almoot etitiileest. Uápásmuu muuneeld, et maht kalga toimâđ etitiileest (suomâkielân).
- Mätkipuhelimeh kullojeh Aanaar vandârdemkuávlust viehâ pyereest eereeb motomijn kávčáldâhvijđoduvâin.
