Váábu Maati legenda
Váábu Matti (Matti Musta, 1873–1951), kote kočodui meiddei Iŋgá Mattin, lâi šaddaaš Menišjuvnjäälmist. Maati šoddâmpääihist njuolgist suu aassâmkiädán lii mätki suullân käävci kilomeetterid.
Poccui lasseen Musta perrust lijjii pyeremus muddoost kyehti kuusâ, moi piemmâm korrâ tiileest lâi lusis pargo. Cuobbuuhuášši nijttui kussáid kuhes-uv maađhij keččin. Huáših kesittuvvojii tälviv ergijguin pááikán. Viigâiba Matti motomin kuškâdiđ aldasâš jeggiladduu-uv nijtton kuáivumáin toos raavi. Matti lâi tobdos nággáris já piäránaddelmettumis almajin, mii čiälgá pyereest Vesko-Raansu muštâlem mainâsist.
Iŋgá Maati já Pavâláá kumppipivdo
Aanaar kuávlust lihâdii 1900-lovo aalgâkeččin eenâb kuumpih ko tááláá ääigist, já puásui-iälu rohhááttellee kuumpih pivdojii. Matti já Heendâ Pavâlâš láin tuoddârist puásui-iälu kuáđutmin. Lâi kossâ hablâmuotâ já vala kuumpih-uv lijjii aldasijn. Ko almaah huámášáin kyevti kuumpi luodâid, te talle suoi meridáin vyelgiđ čuoigân pivdeđ taid. Matti čuoigâi oovdâst njäälmildlemnim pisso vijlâsijn.
Kuumpih moonnâv tuoddâr vuást já Maatist lâi huáppu peessâđ toi ovdiibel. Suu juurdân lâi jurgâliđ kuumpijd, já talle toh puáđáččáin siämmái luodâidis mield maasâd. Pisso oroškuođij lussâdin já almai kyeđestij ton lättee piällás. Maajeeld čyeigee Heendâ Pavâlâš kuođij meiddei tävirijdis siämmáid suuláid, kuus Matti-uv lâi kuáđđám omâduvâs. Poođij kuittâg Pavâláá mielân, et vissâ-uv Matti lâi uáivildâm suu kyeddiđ meiddei Maati tävirijd. Nuuvt sun jorgettij já eelij nurâmin tävirijd, moh lijjii kuođđum lättee piällás: reepuid, spáálčá - já vala piso-uv.
Puolâštij, ko Matti viijmâg juuvsâi kuumpijd. Toh iävá jurgâlâttâmgin, pic jođhijn tuoddâr kuávlun. Mut kuumpih lijjii vaibâm. Nijbijnis Matti potkiistij tuodârsuávváin muáddi noonâ suábi, moiguin sun volliittij kuumpijd. Oreskumppi patârij, mut niŋálâs sun huškoi toi mielâi, et jäämmiđ kalga. Sun tuolmâi kuumpi muottuu vuálá, amas kolmuđ - ko ij tiättám, kuás sun kiergâničij maasâd njuovvâđ tom.
Matti čuoigâlij maasâd tuoddâr vuást, amat skippáár puátá oovdeld, te finniv tuulâ. Mut skippáár ij puáttámgin, já nuuvt Matti čuoigâi aldemuu táálun ijjâdiđ. Heendâ Pavâlâš vuotij luodâin, et Matti lâi iällám tuoddârist já puáttám maasâd. Nuuvt sun-uv maacâi. Tast itten almaah vuolgijn njuovvâđ kuumpi. Suoi huámášáin, et kumppi lâi iällám, já pajanâm muottuu oolâ čokkáđ. Oppeet keevâi tegu jiävttáá-uv peeivi: pisso paasij ubbâsân, ko čyeigeeh čuoigâláin kuumpi maŋŋaal. Kuávttáá almaah kuittâg piergijn kuumpin, já njuováin tom.